by termeulen
•
18 May, 2020
In hun rapport ‘Kind en Ouders in de 21ste eeuw’ stelt Staatscommissie Herijking Ouderschap voor om voor pleegkinderen ‘eenvoudige adoptie’ mogelijk te maken. Waar bij de huidige ‘sterke adoptie’ de juridische banden met de oorspronkelijke ouders worden doorgesneden, krijgt het kind bij eenvoudige adoptie twee stel juridische ouders. Zo kan zowel de continuïteit van de plaatsing, als de identiteit van ‘kind uit twee gezinnen’ gewaarborgd worden. Het blijkt dat veel pleegouders eenvoudige adoptie zien zitten. Nederland heeft een sterke traditie om de band tussen ouders en kinderen te behouden en kiest daarom overwegend voor pleegzorg. Adoptie is alleen onder strenge voorwaarden mogelijk. Jaarlijks wordt slechts een handjevol Nederlandse kinderen geadopteerd en (sterke) adoptie van pleegkinderen door hun pleegouders komt nauwelijks voor. Adoptiegerichtheid van pleegouders werd gezien als een risicofactor bij een plaatsing. Wat is in het beste belang van het kind? De Staatscommissie definieert een ouder als 'een persoon met wie het kind een onvoorwaardelijke, stabiele, intense, intieme en niet in tijd afgegrensde relatie heeft, waarin voor het kind wordt gezorgd en het kind wordt geholpen zich te ontwikkelen. ( Zie blog over hun rapport ) Maar waar een adoptieouder wel voldoet aan bovenstaande definitie van ouderschap, is dat niet het geval bij (permanente) pleegzorg. Binnen pleegzorg ondergaan nog steeds veel pleegkinderen schadelijke overplaatsingen en formeel stopt pleegouderschap wanneer het pleegkind 18 of 21 wordt. Daarom komt pleegzorg juridisch te kort aan deze eisen van ouderschap (waarbij buiten kijf staat dat veel pleegouders hier in de praktijk wel aan voldoen). Maar bij de huidige adoptie wordt de juridische band met de oorspronkelijke ouders doorgesneden en aangegaan met de nieuwe ouders. Is dat gewenst? Eenvoudige adoptie De Staatscommissie kwam met een tussenvoorstel: ‘eenvoudige adoptie’. Nu er zoveel samengestelde gezinnen zijn - zou het niet mogelijk zijn dat een kind na uithuisplaatsing twee paar juridische ouders heeft? Met de eenvoudige adoptie hebben pleegkinderen kans op een altijd blijvende familie én wordt hun identiteit gewaarborgd omdat zij erkend lid zijn van zowel het oorspronkelijke als het pleeggezin. De rechter bepaalt in het belang van het kind wie het gezag krijgt. Voorop staat dat het kind een stem heeft binnen de besluitvorming. Zo zouden bij eenvoudige adoptie drie rechten van het kind gewaarborgd worden: continuïteit, identiteit en participatie. Onderzoek De Commissie adviseerde te onderzoeken in hoeverre ‘eenvoudige adoptie’ tegemoetkomt aan de behoeftes en belangen van pleegouders die langdurig voor een pleegkind zorgen en de betreffende pleegkinderen en wat de voor- en nadelen zijn van de invoering van eenvoudige adoptie in het Nederlands recht. De resultaten van dit onderzoek zijn opmerkelijk…. Er werd een uitgebreid vragenlijstonderzoek gedaan onder 615 voltijdspleegouders, waarvan bijna 70% bestandspleegouder was. 59% van hun pleegkinderen kwam vanuit een gezagsbeëindigende maatregel, 26% vanuit een andere kinderbeschermingsmaatregel, 15% vanuit vrijwillig kader. Het onderzoek werd verdiept met interviews met 13 pleegouders en 8 pleegkinderen en 5 professionals. Adoptie uit pleegzorg Allereerst bleek dat bijna 60% van de pleegouders niet wist dat adoptie uit pleegzorg bestond en 560 pleegouders zeiden dat deze mogelijkheid nooit besproken was geweest. Toch bleken 141 pleegouders (23%) uit het onderzoek nu bezig te zijn met (sterke) adoptie of dit in de toekomst te willen. Zij gaven hiervoor als reden: dat het dan duidelijk was dat hun pleegkind er helemaal bij hoorde (65%), dat hun pleegkind niets te verwachten had van de oorspronkelijke ouders (46%), dat zij dan officieel een levenslange band hadden met hun pleegkind (43%), dat ze dan de regie hadden (42%), dat het pleegkind dan betere kansen had (38%). Daarnaast twijfelde 37% van de pleegouders en 38% gaf aan dat adoptie van hun pleegkind niet mogelijk was of onwenselijk (dit speelde vooral bij de netwerkgezinnen). Men had met name problemen met het verlies van de pleegzorgvergoeding (42% van de 229 pleegouders) en pleegzorgbegeleiding (42%), of het ingrijpende doorbreken van de band met de oorspronkelijke ouders (33%). De meeste pleegouders zien voordelen van eenvoudige adoptie ten opzichte van sterke adoptie. Het meest genoemde voordeel is dat de oorspronkelijke band met de biologische ouder(s) in stand blijft, maar het pleegkind toch ook het gevoel krijgt echt bij het pleeg/adoptiegezin te horen. Ongeveer een derde van pleegouders gaf aan geen nadelen te zien in eenvoudige adoptie. Het grootste risico zag men in een toename van conflicten wanneer het kind drie of vier juridische ouders heeft en het verlies van de voogd als tussenpersoon. Randvoorwaarden Eigenlijk blijkt uit de enquête dat de twijfels ten aanzien van adoptie vooral gaan over de randvoorwaarden. Datzelfde kwam naar voren uit de interviews met professionals die binnen dit onderzoek werden gehouden. Want waar pleegouders een pleegzorgvergoeding krijgen, vervalt deze bij adoptie. Ook valt de begeleiding door de pleegzorgwerker weg en de bufferfunctie van de voogd in de contacten tussen pleegouders en oorspronkelijke ouders. Echter, dit zijn allemaal randvoorwaarden die bij de juridische invulling geregeld zouden kunnen worden. Ook bij sterke adoptie zijn gebrek aan ondersteuning en hulp bij omgang met oorspronkelijke ouders een gemis. Behoefte De conclusie uit het onderzoek is dat de invoering van de eenvoudige adoptie tegemoet komt aan de behoeftes en belang van een specifiek deel van de pleegouders die langdurig voor een pleegkind zorgen en voor de betreffende pleegkinderen. Pleegouders en pleegkinderen stellen wel een belangrijke eis: Pleegkinderen moeten zelf kunnen aangeven of ze voor eenvoudige adoptie willen kiezen of niet. Dat is misschien wel een van de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek. Interessant is dat een meerderheid van de pleegouders, het merendeel van de geïnterviewde kinderen en de meeste professionals de eenvoudige adoptie ook een geschikt instrument zouden vinden voor de adoptie van meerderjarige pleegkinderen, zodat zij ook als volwassene nog volwaardig deel kunnen blijven uitmaken van hun voormalig pleeggezin. Juridisch maatwerk Vanuit het kinderrechtenperspectief blijkt dat eenvoudige adoptie tegemoet kan komen aan de belangen van pleegkinderen, omdat het continuïteit biedt aan het kind: het opgroei-perspectief ligt bij de pleegouders en ook na het achtiende levensjaar blijft er een band met de pleegouders en hun familie bestaan; de identiteit van het pleegkind behouden blijft omdat het ook deel uit blijft maken van het oorspronkelijke gezin en hun familie. Extra conflicten tussen de ouderparen zouden weer niet in het belang van het kind zijn. In het onderzoek is nog twijfel of eenvoudige adopties ook kunnen wanneer de oorspronkelijke ouders niet instemmen. Het invoeren van eenvoudige adoptie naast de bestaande opties van pleegouderschap en adoptie zou juridisch complexer worden. Echter, het dient het belang van het kind doordat meer maatwerk mogelijk is om een duurzame oplossing te vinden die rekening houdt met de kinderrechten op continuïteit, identiteit en participatie. Ook blijkt eenvoudige adoptie tegemoet te komen aan een deel van de behoeftes en wensen van pleegouders en pleegkinderen. Het zal van de randvoorwaarden en de gevolgen afhangen of het ook in de praktijk aan deze behoeftes en belangen tegemoetkomt en dus een bruikbaar instrument wordt. Tenslotte moet het pleegkindperspectief in alle overwegingen een centrale positie hebben. De wens om bij beslissingen die hen als pleegkinderen aangaan, gehoord te worden zou een vast onderdeel moeten zijn in het besluitvormingsproces rondom eenvoudige adoptie of niet. Andere belanghebbenden Dit onderzoek is gedaan onder een relatief grote groep pleegouders. Helaas missen essentiële stemmen. Allereerst de (voormalig) pleegkinderen. In dit onderzoek was slechts ruimte voor interviews met acht pleegkinderen, hoewel hoewel steeds benadrukt dat hun stem van uiterst groot belang is. Het zou goed zijn als zij en geadopteerde pleegkinderen in een groter onderzoek gehoord worden. Een andere belangrijke groep zijn de oorspronkelijke ouders. Hoewel het moeilijk is hen in onderzoek te betrekken, is hun visie op positieve en negatieve aspecten van deze vorm van zorg voor hun kinderen wezenlijk. Onderzoek bij afstandsouders bij open adopties hielp bij hoe contactarrangementen en omgaan met elkaar werd vormgegeven. Tenslotte zou de invoering van eenvoudige adoptie een nieuwe pool van potentiële pleeg/adoptieouders kunnen aanboren: de groep die wel een pleegkind in hun gezin wilde opnemen, maar die dit niet aandurfde door het risico van verbroken plaatsingen en gemis aan juridisch gezag binnen pleegzorg. Dit zou een welkome aanvulling zou kunnen leveren op het pleegouderbestand. Vonk, M.J., Haan, W.D. de, Jeppesen de Boer, C.G. &. Ruitenberg, A.M (2020). 'Eenvoudige adoptie van pleegkinderen'. Onderzoek uitgevoerd in opdracht van het WODC, Ministerie van Justitie en Veiligheid. Samenvatting en onderzoeksrapport op website WODC