Fundament onder pleegzorg en adoptie

Pleegzorg en adoptie roepen veel emoties op. 
Juist daarom is onderbouwde informatie belangrijk. Kennisbureau ter Meulen checkt welke recente wetenschappelijke artikelen interessant zijn voor pleegzorg en adoptie. Zo kan wetenschappelijk verantwoorde informatie gebruikt worden bij vragen vanuit beleid en praktijk. En kunnen nieuwe inzichten vanuit de wetenschap bij beleid en praktijk terecht komen.

Pleegzorg en adoptie zijn vormen van bijzonder ouderschap. 
Zowel bij pleegzorg als adoptie kon het oorspronkelijke gezin niet garanderen dat het kind kon opgroeien in een sfeer van 
veiligheid, liefde en begrip, met levensomstandigheden die 
nodig zijn voor de ontwikkeling van het kind. 
Veel thema's komen zowel bij pleegzorg als adoptie voor, zodat beide velden van elkaar kunnen leren.
Kijk maar

Vereerd en trots ben ik dat de KNAW mij de mooie De la Courtprijs voor onbezoldigd en onafhankelijk uitzonderlijk sociaalwetenschappelijk werk heeft toegekend. Ik ben vooral blij dat de KNAW met deze prijs het belang van het toegankelijk maken van wetenschappelijke kennis voor de praktijk onderstreept. Op 21 november is de prijs uitgereikt.


 Uit het laudatio van de jury

Nieuw: 
  • Kennisflitsen 2024: ' De stem van het kind – vanuit het Mondiale Zuiden', Vaste relaties, lastiger voor geadopteerden?
  • Kennisflitsen 2023: 'Illegale adopties binnen China', 'Als er wanpraktijken waren rond je adoptie - ervaringen van geadopteerden', 'Discriminatie doet ertoe!' 
  • Kennisflitsen 2022: 'Gezinscommunicatie bij zoektochten',  'Geeft adoptie trauma?' 'Naam terug veranderen' en 'Internet als safe space bij contact met biologische familie'
  • Overzicht wetenschappelijke publicaties over adoptie, afstand en tehuiszorg: Wat weten we waarvan?
  • Reactie op het artikel van Balk en collega's 2022 'Investigating historical abuses' gebaseerd op het rapport van de Commissie Joustra over misstanden bij interlandelijke adopties in het verleden.

Wat KennisBureau ter Meulen doet

Kennis

Ieder jaar komen honderden wetenschappelijke artikelen uit over pleegzorg en adoptie. Maar mensen die in beleid en praktijk werken, hebben weinig tot geen tijd om zich hierin te verdiepen. En (voormalig) pleegkinderen, geadopteerden en hun familieleden hebben vaak de mogelijkheden niet. Voor deze groepen zijn interessante artikelen geselecteerd en toegankelijk gemaakt, waarbij zo dicht mogelijk bij de inhoud van het artikel gebleven wordt.
Onder de pagina 'Kennis' vindt u artikelen toegelicht in Kennisflitsen, en in 'Kennis op onderwerp' zijn meerdere artikelen gerangschikt op onderwerpen zoals 'ontwikkeling', 'familie', 'oorsprong', 'nazorg' en 'stem kinderen'.  

Onderzoek & projecten

Ook doe ik al jaren zelf onderzoek naar pleegzorg en adoptie. Onder de pagina 'Activiteiten' vindt u resultaten van onder andere: 

Diensten

Deze website levert voor iedereen toegankelijke informatie.  U vindt een inkijkje in het veld met interessante wetenschappelijke peer-reviewed artikelen. 
Onder de pagina blog ga ik in op beleidsthema's en geef hierbij mijn op wetenschap gebaseerde visie. Hierbij benadruk ik bijvoorbeeld het enorme belang van stabiliteit voor kinderen in zorg, van kindgericht beleid, en het belang van voorkomen van lange procedures, omdat de ontwikkeling van kinderen zo snel gaat-, en nog veel meer. Zowel de kennis als blogs zijn gratis diensten, waarvoor ondersteuning via donaties welkom is. 
Mockingbird Familie Model
Ondersteunen van pleeggezinnen
Veel pleegouders stoppen met pleegzorg omdat ze het niet meer aankunnen of omdat ze ontevreden zijn. Veertien procent jaarlijks! Wat kunnen we hieraan doen? In het Mockingbird Family Model ondersteunen pleegouders elkaar, waarbij een ervaren pleegouder een centrale rol heeft. Zou dit voor Nederland ook een goede vorm zijn? Dat hebben we als kernteam onderzocht in 2019-2020.
En in oktober 2021 is de eerste Mockingbird-constellatie gestart in Nederland! Meer lees je hierover op Mockingbird Nederland 

Over KennisBureau ter Meulen

De voornaamste doelstelling van mijn Kennisbureau is wetenschappelijke kennis over pleegzorg, adoptie en ander bijzonder ouderschap toegankelijk te maken voor het veld. Vragen vanuit het veld kunnen beantwoord worden vanuit wetenschappelijke kennis.
Kennisbureau ter Meulen is voortgekomen uit Stichting ADOC - Kenniscentrum voor Adoptie en Pleegzorg, waar Gera tussen 2008 en de afsluiting in 2017 coördinator was. Het ADOC, gevestigd aan Universiteit Leiden, onder wetenschappelijke begeleiding van bijzonder hoogleraar Adoptiestudies Femmie Juffer, had als doel een brug te slaan tussen wetenschap en praktijk.
Gera ter Meulen was van 2008 - 2017 de coördinator van het ADOC.
Lees meer

Stabiliteit, onvoorwaardelijke betrokkenheid en steun waar nodig: de toverwoorden voor een geslaagde pleegzorgplaatsing of adoptie

Als ik alle wetenschappelijke literatuur van de afgelopen 15 jaren op een rijtje zet, is dit voor pleeg-, gezinshuis- of adoptiekinderen - en voor het gezin waarin ze opgroeien - het allerbelangrijkst. Juist kinderen die hun leven startten met verlies, trauma en verwaarlozing hebben een warm, betrokken gezin nodig waar ze zich veilig kunnen voelen en waar zij en het gezin ondersteuning kunnen krijgen, zowel bij ontwikkelingsproblemen als bij relaties met de oorspronkelijke familie  
In pleegzorg is momenteel nog veel te winnen in stabiliteit van plaatsingen - hoewel er veel gedaan wordt, telde het laatste Nederlandse onderzoek nog een breakdown van plaatsingen van 29%. Lees meer in mijn statement over pleegzorg. Deze kennis was de achtergrond van een studiereis voor professionals en betrokkenen uit het pleegzorgveld om inspiratie voor stabiliteit op te doen in Engeland. We hebben hier een digitaal tijdschrift van gemaakt, waarin ook de reacties van de deelnemers zijn opgenomen. Mocht u geïnteresseerd zijn, dan kunt u zich opgeven voor een volgende reis. 
Op dit moment zijn we al aan het kijken of we het Mockingbird Family Model ook in Nederland kunnen gebruiken om pleegouders te ondersteunen.

In adoptie is de stabiliteit van de plaatsingen veel hoger - breakdown vindt nauwelijks plaats. In Engeland is de breakdown bij adoptie vanuit pleegzorg slechts 3,2%. Maar dat betekent niet dat het niet heel ingewikkeld kan zijn - zowel voor de geadopteerden als pleegouders (Rapport Selwyn). Ondanks de hoge stabiliteit is de optie van adoptie uit pleegzorg in Nederland nauwelijks bekend maar is er wel belangstelling voor vanuit pleegkinderen en pleegouders (Onderzoek Vonk). En gespecialiseerde nazorg voor volwassen geadopteerden is veelal wegbezuinigd en nauwelijks beschikbaar, hoewel ook hier de overheid onder druk van geadopteerden beweging maakt. Uit ons onderzoek onder 1200 volwassen geadopteerden bleek dat de meeste geadopteerden tevreden zijn met hun leven en hun adoptie, maar rond de 10% heeft hier problemen mee. Het Haags Adoptieverdrag stelt nauwelijks standaarden aan nazorg, terwijl vanuit de wetenschap het belang van gespecialiseerde nazorg voor geadopteerden steeds duidelijker wordt. Daarom hebben we vanuit EurAdopt een Statement geschreven over minimum standaarden voor adoptienazorg.

Blogs over beleid

KNAW Prijs Gera ter Meulen voor wetenschappelijke kennis rond adoptie en pleegzorg
by termeulen 12 Jan, 2023
De Pieter de la Court prijs van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen is in 2022 uitgereikt aan Gera ter Meulen van KennisBureau ter Meulen. De prijs werd uitgereikt voor het toegankelijk maken van wetenschappelijke kennis rond pleegzorg en adoptie. Deze blog vertelt waarom de jury de prijs aan haar toewees. The 2022 Pieter de la Court Prize of the Royal Academy of Arts and Sciences has been awarded to Gera ter Meulen of Knowledge Bureau ter Meulen for her making scientific knowledge around foster care and adoption accessible. The blog shows why the jury awarded the prize to Gera ter Meulen. www.kbtermeulen.nl
by termeulen 12 Feb, 2021
Allereerst wil ik aangeven dat ik erg blij ben met het werk van Commissie Joustra over misstanden bij adopties in het verleden. En goed dat onze overheid nu de verantwoordelijkheid neemt door excuses aan te bieden aan gedupeerden en zich wil inzetten om misstanden zo goed mogelijk recht te zetten. Als wetenschapper gespecialiseerd in adoptie en pleegzorg, waarbij 10 jaar als coördinator van het in Universiteit Leiden gevestigde ADOC - Kenniscentrum voor adoptie en pleegzorg, heb ik ook kritische kanttekeningen. Kinderrechten Allereerst blijkt de wetenschappelijke literatuur waarop de commissie zich baseert erg eenzijdig en belangrijke artikelen die een breder beeld geven op het fenomeen adoptie zijn niet meegenomen. Het lijkt bijna dat wie zich focust op misstanden rond adoptie op een gegeven moment gevangen raakt in één kant van een werkelijkheid en andere perspectieven zoals kinderbescherming uit het vizier verliest. Het Kinderrechtenverdrag stelt namelijk ook dat kinderen recht hebben op veiligheid, zorg, ontwikkelingskansen en een gezin. Verwaarlozing was in kindertehuizen al zichtbaar, maar de laatste decennia is ontdekt dat kindertehuiszorg zo schadelijk is voor kinderen, dat in de VN-richtlijnen voor Alternatieve Zorg is vastgelegd dat wereldwijd tehuiszorg uitgebannen moet worden. Kinderen hebben recht op zorg in een gezin. Onderzoek In 2016 deden wij vanuit ADOC en Universiteit Leiden een vragenlijstonderzoek onder 1155 interlandelijk geadopteerden naar hun tevredenheid met hun leven en hun emoties rond afstand en adoptie. Wij vroegen of zij naar informatie hadden gezocht in hun land van herkomst en of die klopte. Omdat wij dit koppelden aan het jaar van adoptie zagen wij een significante afname in onjuistheid in documenten in de loop van de tijd, zeker na 1992. Ook vonden wij minder onvrede over afstand en adoptie bij recenter geadopteerden. De commissie heeft dit tijdsaspect niet meegenomen. Adopties na 1998 Commissie Joustra keek uitdrukkelijk naar de periode tot 1998, maar heeft ook gekeken naar misstanden na 1998 en concludeert daarbij dat misstanden in adoptie niet zijn uit te sluiten. Let wel, ik ben het helemaal eens dat misstanden niet kunnen en mogen, maar ik pleit wel om voor beleidskeuzes te kijken naar het hele plaatje en ook recht te doen aan alle partijen door de misstanden niet allemaal over een kam te scheren. Ik wil vanuit mijn wetenschappelijke kennis graag daaraan bij dragen. Wat mij verbaast is dat het rapport de huidige, veranderde adoptiepraktijk niet beschrijft. Mede als gevolg van het Haags Adoptie Verdrag worden de meeste kinderen tegenwoordig in hun eigen land opgevangen. Het overgrote deel van de interlandelijk geadopteerde kinderen heeft ‘Special Needs’. Ook in Nederland is het soms moeilijk adoptieouders te vinden. Procedures om misstanden uit te sluiten zijn zo intensief dat ik mij vaak zorgen maak over de extra schade die kinderen oplopen door de langere tijd die zij in tehuizen verblijven. Verder streeft de huidige praktijk naar open adopties, waarbij contact met de geboortefamilie zoveel mogelijk behouden blijft. Ik vind het moratorium op huidige adopties dan ook te kort door de bocht. Nuances en voorkomen Graag zou ik een aanvulling op het rapport zien met de volgende elementen: Bij de misstanden: Geef een vollediger cultureel en antropologisch kader van de situatie waarin kinderen zich bevinden voorafgaand aan adoptie en redenen voor afstand. Gebruik hiervoor ook toonaangevende wetenschappelijke literatuur Maak een onderscheid tussen misstanden die een criminele achtergrond hebben of een culturele achtergrond. Zo gaven in India afstandmoeders bijvoorbeeld een valse naam op omdat ongehuwd moederschap hun kansloos maakte en zelfs in gevaar kon brengen. Maak ook onderscheid tussen misstanden in afstand en misstanden in adoptie Maak een kwantificering van gevonden misstanden in de tijd en maak het verband met genomen maatregelen Maak een onderscheid tussen misstanden door zelfdoeners en aanwijsbaar frauduleuze adoptieorganisaties en andere zaken. Maak alvast een selectie van adoptieprocedures waarbij geen kans op misstanden is. De commissie is bang dat misstanden niet uit te sluiten zijn, maar ik zie kansen in bijvoorbeeld het gebruik van DNA-databanken. Interlandelijke adoptie DNA-databanken met gegarandeerde privacy, waar zoekende geadopteerden en geboorteouders gebruik van kunnen maken en die ook bij lopende adoptieprocedures valse afstandsprocedures kunnen voorkomen. Het aangekondigde expertise centrum zou hier een rol kunnen spelen. En laat dat expertisecentrum dan wel een wetenschappelijke afdeling hebben, zodat nuances en kennis beter bereikbaar zijn. Bijgevoegde foto is een token van Londense tehuiskinderen die hun afstandsmoeders achterlieten om hun kinderen, die een nieuwe naam kregen, te kunnen herkennen als ze ze weer ophaalden. Per abuis werden alle tokens bij elkaar gevoegd en waren de kinderen niet meer te traceren (Foundling Mueum Londen).
by termeulen 13 Nov, 2020
Een onafhankelijk onderzoek naar 3 jaar Mockingbird laat zien dat pleegouders en pleegkinderen binnen Mockingbird zich beter voelden, pleegouders veel minder opgaven en dat de plaatsingen van pleegkinderen stabieler waren. De investering werd voor 99% terugverdiend. En dan gaat het nog niet eens over lange termijn effecten van een beter welzijn van pleegkinderen en pleegouders… Mockingbird In het Mockingbird model vormen 6 tot 10 pleeggezinnen een netwerk, waarbij een ervaren pleegouder- de hubpleegouder - het centrale punt is waar de pleegouders altijd terecht kunnen. De hubpleegouder heeft twee lege bedden waar de pleegkinderen terecht kunnen voor geplande of ongeplande respijtzorg. De hubpleegouder staat altijd klaar voor advies, organiseert trainingen en sociale activiteiten en vormt hiervoor een team met een vast contact vanuit de pleegzorgorganisatie. De pleegkinderen en eigen kinderen van de pleegouders leren lotgenoten kennen en ontwikkelen een uitgebreider sociaal netwerk. Minder afhaken Mockingbird is ontwikkeld in de VS en startte in het Verenigd Koninkrijk in 2015. Vanaf de introductie in het VK onderzochten onafhankelijke universiteiten of Mockingbird in het VK inderdaad effectief was. De in November gepubliceerde evaluatie van het Rees Centre (Universiteit van Oxford) over 41 Mockingbird netwerken met 320 pleeggezinnen in de periode 2017-2020 is ongekend positief. Het Mockingbird Familie Model probeert de kansen en het welzijn van (voormalig) pleegkinderen te verbeteren door pleegouders te steunen en alle deelnemers een netwerk van lotgenoten te bieden. Het Rees Centre vond het grootste effect op het behouden van pleegouders: 82% minder pleegouders stopten met pleegzorg dan in een vergelijkbare groep pleegouders buiten Mockingbird. Meerdere pleegouders gaven aan dat ze het niet zouden hebben volgehouden zonder Mockingbird. Ook in Nederland is het stoppen van pleegouders een probleem: Er is altijd een tekort aan pleegouders en in Nederland stoppen jaarlijks ongeveer net zoveel pleegouders als erbij komen (14%). Meer welzijn Het welzijn van zowel pleegouders als van de kinderen en jongeren in pleegzorg lag binnen Mockingbird hoger dan buiten Mockingbird. Negentig procent van de pleegouders beoordeelde steun en lotgenotencontact als (zeer)goed. De jongeren en kinderen in pleegzorg waren erg tevreden, zowel over hun vriendschappen binnen Mockingbird als over contacten met binnen het netwerk opgevangen broertjes en zusjes. Achtennegentig procent van de kinderen had een volwassene die ze vertrouwden, hen hielp en er voor hen was door dik en dun. Zoals een pleegkind zei: ‘Mockingbird is een plek waar je thuishoort’, en een jongere: ‘Het is een plek waar je vrienden maakt voor je hele leven’. De onderzoekers concluderen dat Mockingbird bijdraagt aan een ‘normaal’ leven voor pleegkinderen en pleegouders, met een netwerk dat functioneert als een soort familie waar men elkaar begrijpt. Zij stellen dat het niet de losse onderdelen van het model zijn die het succes garanderen, maar het model als geheel. Break-even Financieel bleek het programma in de onderzoeksperiode 99% van de investering terug te hebben gewonnen, door bijvoorbeeld behoud van pleegouders, minder weglopen en justitiecontacten, en voorkomen van residentiele plaatsingen. Uiteraard kunnen de beoogde lange termijn effecten van verhoogde stabiliteit van plaatsingen en een beter sociaal netwerk van pleegkinderen op deze termijn nog niet meegerekend worden. Mockingbird in Nederland Lilian Stevens, hoofd van Mockingbird UK, is blij dat het rapport zulke positieve, duurzame resultaten laat zien, juist omdat ze in de praktijk zulke fantastische effecten heeft gezien op kinderen en jongeren in pleegzorg, pleegouders en pleegzorgorganisaties. Samen met het team dat verkent of Mockingbird ook in Nederland gevestigd kan worden, vertelt Lilian op 17 november op het Symposium Pleegzorg en Gezinshuis 2020 over Mockingbird en wat Mockingbird Nederland kan bieden. Projectgroep Mockingbird Nederland: Simone Loonstra (OZJ), Simone.Loonstra@vng.nl. Jorien Kruijswijk-Jansen (NVP), jkruijswijkjansen@denvp.nl Edith van den Akker (Kinderpostzegels), Edith@kinderpostzegels.nl Gera ter Meulen (KennisBureau ter Meulen) contact@kbtermeulen.nl
Meer blogs over beleid
Share by: